CP’li hastanın motor değerlendirmesinde birçok test kullanılabilir. Çocuklarda motor fonksiyonların değerlendirilmesinde CP için güvenirliliği ve geçerliliği gösterilmiş olan GMFM kullanılmalıdır.
GMFM özel eğitilmiş fizyoterapistlerce uygulanır. 5 yaşındaki bir çocuğun testi tamamlayacağı düşünülür. 45–60 dakika içinde tamamlanması (max 120 dk) beklenir.
GMFM’nin Bölümleri:
| Gmfm’nin Bölümleri | Toplam Skor |
| A- Sırtüstü, yüzüstü yatış ve dönme | Skor/51×100 = % … |
| B- Oturma | Skor/60×100 = % … |
| C- Emekleme, dizüstü durma | Skor/42×100 = % … |
| D- Ayakta durma | Skor/39×100 = %… |
| E- Yürüme, koşma, sıçrama | Skor/72×100 = % … |
| TOPLAM: | = % ……. |
GMFM Skorlaması:
0: Başlatamaz1: Başlatır (<) 2: Kısmen tamamlar (-<0) 3: Bağımsız tamamlar
Gros Motor Fonksiyon Sınıflaması (GMFS)
Serebral palside kullanılan GMFS; oturmaya (gövde kontrolü) ve yürümede özel öneme haiz kendiliğinden başlayan hareketlere dayalıdır. Kritere göre bu 5 seviye arasındaki motor yönden olan farkların klinikte anlamlı olması gerektiğine inanılmaktadır.
Motor fonksiyon seviyeleri arasındaki farklar yardımcı mobilite araçları (yürüteç, koltuk değneği, baston gb), tekerlekli sandalye mobilitesi ve az miktarda hareket niteliği bulunuşu gibi fonksiyonel kısıtlılıklara bağlıdır.
Seviye-1; Tipik SP’de bulunan fonksiyonel sınırlardan daha az nöromotor bozukluğu olan çocukları kapsar. Yine minimal beyin disfonksiyonu, ya da minimal ciddiyette tutulumu olan SP’li çocuklarıda kapsamına alır.
Seviye I ve II arasındaki farklar, özellikle iki yaşından küçük çocuklarda diğer seviyelerdeki farklar kadar vurgulanamamıştır. Dikkat, çocuğun mevcut yetenekleri ve motor fonksiyondaki kısıtlılıklarının hangi düzeyde olduğunu gösteren belirtilerin tespit edilmesine odaklanır. Çocuğun evde, okulda ve topluluk içindeki mutad performansının tespiti önemlidir. Bu nedenle basit performansı sınıflamak (en üst kapasitesini değil) esastır ve prognozla ilgili hususları kaplamaz. Amaç, çocuğun mevcut GMFS’nin belirlenmesidir. Hareketin niteliği veya gelişme potansiyeli hakkında karar vermek değildir.
Beş seviye arasındaki ayrıntılar geniştir, ancak çocuğun kişisel fonksiyonunu açıklayacak nitelikte değildir. Mesela elleri ve dizleri üzerinde emekleyen hemiplejik bir infant birinci seviyeye sokulmalıdır. Skala, seviyeler arası mesafeyi eşit kabul etmeyen sayısal bir derecelendirmedir. Her iki seviye arasındaki farkların özeti, çocuğun mevcut gros (kaba) motor fonksiyonu ile çok yakın ilişkisi bulunan yardımlar sağlar.Her iki seviyenin başlığı 6–12 yaş sınırları arasındaki çocuğun başarabileceği en üst mobilite düzeyini gösterir.
Motor fonksiyonla ilgili sınıflamanın yaşama (özellikle bebeklik ve erken çocukluk çağı) bağımlı olması gerekir. Her seviye için farklı yaş bandındaki çocuklar için ayrı tanımlamalar gereklidir.
Fonksiyonel yetenek ve kısıtlılıklar (her bir yaş aralığı için) rehber olacak şekilde tasarlanır. Bunlar kapsamlı ve sabit olmamalıdır. İki yaşın altındaki çocuklar kendi düzeltilmiş yaş grubu içinde sayılırlar. Çocukların fonksiyonları üzerinde, kısıtlılıklarına göre daha öncelikli olarak durulmalıdır. Böylece kural olarak belirli bir seviyenin fonksiyonlarını yapamayan çocukların gros motor fonksiyonları o seviyenin altında sınıflandırılmış olacaktır.
Gros Motor Fonksiyon Sınıflama Sistemi
Seviye–1:
Sınırlama olmaksızın yürüyebilme: Çok ileri motor becerilerde sorunlar olabilir. İkinci doğum gününden önce: İnfantlar oturarak dışarı veya içeri girer ve eşyaları iki eliyle serbestçe oynatacak şekilde zemine oturur. El ve dizleri üzerinde emekleyebilen çocuklar ayağa kalkmak ve mobilyaya tutunmak için adım atar. 18-24 aylık çocuklar herhangi bir yardımcı araca ihtiyaç duymadan yürür.
2–4 yaş arasındaki çocuklar oturabilir ve her iki eliyle serbestçe eşyalarla oynayabilir. Oturur pozisyonda ileri geri hareket eder, erişkinlerin yardımı olmadan ayağa kalkar. Herhangi bir yardımcı mobilite araçlarına gerek duymadan yürür.
4–6 yaşındaki çocuklar: El desteğine ihtiyaç duymadan iskemleye oturur, kalkar. Yine desteksiz olarak zeminden veya sandalyeden doğrudan doğruya ayağa kalkar. İçeriye ve dışarıya yürüyerek çıkar ve merdivenlere tırmanır. Koşma ve atlama yeteneği gelişmektedir.
6–12 yaşındaki çocuklar: Bu yaştaki çocuklar içeri-dışarı yürüyerek girer ve çıkarlar. Koşma ve atlama gibi motor becerileri yapabilirler. Fakat hız, denge ve koordinasyon azalır.
Seviye–2:
Yardımcı cihazlar olmaksızın yürürler, topluluk içinde ve dışarıda yürümede sınırlanmalar vardır. İkinci yaşa girmeden önce; İnfantlar yere oturur. Fakat dengesini korumak için elleriyle destekleme ihtiyacı duyar. Karınları üzerinde sürünür veya el ve dizleri üzerinde emekler. Ayağa kalkmak için koltuklara tutunabilir, adım atabilir.
2–4 yaşında: Çocukların yere oturarak her iki eliyle bir objenin hareketini yönetirken dengesini korumakta zorluk çeker. İçeri-dışarı olan hareketleri yardımsız yapabilir. Stabil bir düzlemde ayağa kalkmak için kendini çekebilir. Resiprokal paternde elleri ve dizleri üzerinde emekler, yardımcı mobilite araçlarını kullanarak ve eşyaların üzerine oturarak gezinebilir.
4–6 yaşındaki çocuklar bir sandalyeye oturabilir. Bu vaziyette serbest olan iki eliyle eşyalarla oynar. Yerden ayağa kalkabilir, sandalyeden yere oturmak veya kalkmak için hareket edebilir. Ancak çoğunlukla elleriyle itmek veya çekmek için stabil bir yüzeye ihtiyaç vardır.
Herhangi bir yardımcı mobilite aracına gerek duymadan ev içinde yürüyebilir. Dışarıda da kısa mesafeli yürüyüş yapabilir. Merdivenleri trabzonlardan tutunarak tırmanabilir. Fakat koşamaz veya zıplayamaz. 6-12 yaşındaki çocuklar: ev içinde ve dışarıda yürüyebilir, trabzandan tutunarak merdiven çıkabilirler. Fakat engebeli ve meyilli yüzeylerde, kalabalık içinde veya sınırlı yüzeylerde yürümede yetersizlikler görülür. Çocuklar koşma ve atlama gibi gros motor becerileri yapabilmede sadece minimal yeteneğe sahiptirler.
Seviye–1 ve 2 arasındaki farklar:
Seviye 1’deki çocuklarla kıyaslandığında seviye 2’dekilerde hareket geçişlerini yapma kolaylığında sınırlanmalar (zorlanmalar) görülür. Mesele ev dışında ve toplulukta yürümede, yürümeye başlarken yardımcı cihazlara olan gereksinim, hareket kalitesinde, koşma ve atlama gibi becerileri yapma yeteneğinde olduğu gibi.
Seviye 3:
Yardımcı mobilite araçlarıyla yürüme: Dışarıda ve toplulukta yürümede zorlanırlar. İki yaşındaki infantlar, alt bel desteklenirse yere oturur, yuvarlanır ve karın üzerine sürünebilirler.
2–4 yaşındaki çocuklar: Çoğunlukla yere oturmayı “W” biçiminde (kalça ve dizler fleksiyon ve internal rotasyonda oturma) oturabilirler. Oturabilmek için büyüklerinin yardımına ihtiyaç olabilir. Çocuklar karın üstü sürünebilir, el ve dizleri üzerinde emeklerler. Düz bir zeminde dikilebilirler, cihaz yardımıyla kısa mesafeleri yürüyebilirler.
4–6 yaştaki çocuklar sabit bir sandalyeye oturur. Fakat ellerinden en iyi şekilde yararlanabilmek için pelvis ve gövde desteği gerekebilir. Ellerini kullanarak bir tahta yardımıyla kendisini sandalyeye veya sandalyeden dışarıya transfer edebilir. Engebeli yüzeylerde cihaz, yardımıyla merdiven çıkabilir. Uzun mesafeli seyahatlerde genellikle başkaları tarafından taşınmaları gerekir.
6–12 yaş çocuklar destek cihazlarıyla engebeli yüzeylerde içeride ve dışarıda yürüyebilirler. Trabzana tutunarak merdiven tırmanabilirler.Üst ekstremiteleri yardımıyla tekerlekli sandalyeyi kullanabilir ya da uzak yerlere giderken taşınır.
Seviye 2 ve 3 arasındaki farklar:
Fonksiyonel mobilitenin başarılma derecesinde farklar görülür. Seviye 3’te çocuklar yardımcı mobilite araçlarına ihtiyaç duyarlar. Sıklıkla ortezle yürürler. Oysa seviye-2’dekiler dört yaşından sonra yardımcı cihazlara gerek duyarlar.
Seviye–4:
Self (kendi kendine) mobilite sınırlıdır. Çocuklar taşınır ya da dışarıda ve toplulukta kendi gücüyle çalışan mobilite araçları kullanır. 2 yaşından önce: İnfant başını kontrol eder, fakat gövde desteğine ihtiyacı olur. (yerde oturmak için) Sırt üstü veya yüzüstü yuvarlanabilirler.2–4 yaş arası çocuklar başkaları tarafından yerleştirilince oturabilirler. Fakat bu konumu ve dengesini, destek olarak ellerini kullanmadan koruyamazlar. Oturmak ve kalkmak için adaptif ekipmana ihtiyaç vardır. Bir oda gibi kısa mesafelerde mobiliteyi yuvarlanarak, sürünerek veya emekleyerek başarabilirler.
4–6 yaş arasındaki çocuklar bir sandalyeye oturabilirler. Fakat gövde kontrolü ve el fonksiyonlarına yardım etmek için adaptif oturaklara ihtiyaç vardır. Çocuk, bir erişkinin yardımı veya ellerinden destek olarak sandalyeden içeri yahut dışarıya transfer olabilir. Yürüteçle ve yardımcı gözetiminde kısa mesafeyi rahat yürüyebilir. Fakat engebeli yüzeylerde dönme ve dengeyi korumada zorluk çeker. Topluluk içinde taşınmaları gerekir. Güçle çalışan tekerlekli sandalyelerle kendi mobilitesini başarabilir.
6–12 yaş arası çocuklar 6 yaşından önce yapılan fonksiyonları sürdürebilir veya evde, okulda, sokakta tekerlekli sandalye ile mobiliteye güvenir. Çocuk kendi gücüyle çalışan (manuel) tekerlekli sandalyeyi kullanarak mobilitesini yapabilir.
Seviye 3 ve 4 arasındaki farklar:
Oturma yeteneği ve mobilitede farklar vardır. (Asistif teknolojinin aşırı kullanımına izin verilebilir.) Seviye 3’te çocuklar bağımsız olarak oturur, yerde bağımsız hareket eder ve yardımcı hareket cihazlarıyla yürür. Seviye 4’te çocuklar oturarak iş görürler. Ancak bağımsız mobilite oldukça sınırlıdır. Seviye 4’teki çocukların taşınmaları daha çoktur veya güçle çalışan mobilite araçlarını kullanırlar.
Seviye –5:
Self (kendi kendine) mobilite son derece sınırlıdır. (Yardımcı cihazlar kullanılsa bile) İki yaşından önce: Fizik bozukluk istemli hareketin kontrolünü sınırlar. İnfantlar yer çekimine karşı yüzüstü ve otururken baş ve gövdenin yerçekimine karşı hareketini sürdüremez. Çocuklar dönebilmek için büyüklerin yardımına gereksinim duyarlar.
2–12 yaşlarında fizik bozukluklar:
Hareketin istemkli kontrolünü, baş ve gövdenin yer çekimine karşı aktivitesini sürdürmesini kısıtlar. Motor fonksiyonel sınırlamalar cihaz kullanılsa bile tümüyle kompanse edilemez.
Seviye-5’teki çocuk:
Bağımsız mobilitenin hiçbirine sahip değildir ve taşınmak zorundadır. Bazı çocuklar manuel tekerlekli sandalye ile aşırı adaptasyonları başarabilirler.
Seviye 4 ile seviye 5 arasındaki farklar:
Seviye 5’teki çocuklar; temel yerçekimine karşı postüral kontrolü dahi kazanamazlar. Sadece, eğer çocuk elektrikli sandalyenin nasıl kullanılacağını öğrenebilirse o taktirde self mobilite elde edebilirler.
Merkezimizde özel ekipmanlarla uyguladığımız Uzay Terapisi, çocuğun tedaviye maksimum katılımını sağlar. Sizde hizmetlerimizden faydalanmak isterseniz, Bolluca ailesine ulaşmak çok kolay…
“İyi eğitim almak herkesin hakkı..”
www.bollucaozelegitim.com.tr
02126851013